• Αρτέμιος Ν. Μίχος, Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου
• Χριστόφορος Περραιβός, Απομνημονεύματα πολεμικά
Πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου, στην Αίθουσα Λόγου και Τέχνης της Στοάς του Βιβλίου, η παρουσίαση των δύο πρώτων τόμων της σειράς «Κείμενα Μνήμης» στο πλαίσιο του κύκλου δράσεων «1821-2021: 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Ιστορία - Αρχεία - Μνήμη».
Στην εισαγωγική της ομιλία, η γενική γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, Νίκη Μαρωνίτη, επισήμανε ότι πρόκειται για την πρώτη δημοσιοποίηση του κύκλου δράσεων «1821-2021: 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Ιστορία - Αρχεία - Μνήμη», που εκπονεί συστηματικά από το 2017 το Ίδρυμα της Βουλής μέσω πολύ σημαντικών συνεργασιών με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο καθώς και με μεμονωμένους έγκυρους και νεότερους ερευνητές. Εξέφρασε τις ευχαριστίες της στα μέλη της ειδικής επιστημονικής επιτροπής για το 1821, Δημήτρη Δημητρόπουλο, Βαγγέλη Καραμανωλάκη και Παντελή Μπουκάλα, καθώς και στον Στρατή Μπουρνάζο και τη Ματίνα Βασιλείου, για τη γόνιμη και εποικοδομητική συνεργασία τους. Ιδιαιτέρως ευχαρίστησε τη Μαρία Ευθυμίου και τον Βαγγέλη Σαράφη για την εισαγωγή και την επιστημονική επιμέλεια στον τόμο του Μίχου καθώς και τον Στέφανο Παπαγεωργίου για την εισαγωγή και την επιστημονική επιμέλεια στον τόμο του Περραιβού.
Ο Παντελής Μπουκάλας, δημοσιογράφος, συγγραφέας, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής και διευθυντής της σειράς «Κείμενα Μνήμης», επισήμανε ότι το Ίδρυμα της Βουλής πήρε αρκετά νωρίς την πρωτοβουλία να τιμήσει την ερχόμενη επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του ‘21 και προχώρησε στη συγκρότηση ειδικής επιτροπής με επικεφαλής τη Νίκη Μαρωνίτη. Η σειρά των Απομνημονευμάτων έχει ως στόχο να εκδοθεί ο λόγος των αγωνιστών του 1821 όσο το δυνατόν αρτιότερα και να ξαναπροταθεί ως ανάγνωσμα στις νεότερες γενιές. Μια άλλη δράση, που δεν έχει αρχίσει ακόμα να πραγματώνεται, είναι η κριτική επανέκδοση ιστοριογραφικών κειμένων ξένων συγγραφέων σε νέες μεταφράσεις. Σημαντική πτυχή των δράσεων είναι τα συνέδρια, όπως εκείνο που πραγματοποιήθηκε με θέμα το 1821 και το Απομνημόνευμα, τα πρακτικά του οποίου είναι υπό έκδοση. Επίκειται η έκδοση ενός Ανθολογίου με μεταφράσεις κλέφτικων τραγουδιών στο ελληνικό κείμενο και σε μεταφράσεις του 19ου αιώνα στην αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ρωσική γλώσσα από κορυφαίους ελληνιστές ή φιλέλληνες ποιητές (Σέρινταν, Φωριέλ, Γκαίτε, Βίλχελμ Μύλλερ, Τομαζέο, Γκνιέντιτζ, Ευλάμπιο) με εισαγωγή του καθηγητή Αλέξη Πολίτη και επιμέλεια του Παντελή Μπουκάλα. Το Ανθολόγιο θα προσφέρεται ως δώρο από τον πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων στους ξένους επισκέπτες της. Μέσα στο 2020 προβλέπεται επίσης να κυκλοφορήσουν, στη σειρά «Κείμενα Μνήμης», οι τόμοι Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών…, του Χρήστου Σ. Βυζάντιου (επιμ, Νίκος Θεοτοκάς και Διονύσης Τζάκης), Απομνημονεύματα του περί αυτονομίας της Ελλάδος πολέμου των Κρητών του Καλλίνικου Κριτοβουλίδη (επιμ. Ελεθερία Ζώη) και Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας του Ιωάννη Φιλήμονα (επιμ. Κώστας Λάππας). Για το 2021 έχει προγραμματιστεί να κυκλοφορήσουν τα Απομνημονεύματα του Κανέλλου Δεληγιάννη (επιμ. Νίκος Ροτζώκος), καθώς και οι μελέτες Η αυστριακή ναυτιλιακή πολιτική κατά την Ελληνική Επανάσταση της Όλγας Κατσιαρδή-Hering (σε συνεργασία με τον Δημήτρη Κοντογεώργη) και Οθωμανικά τεκμήρια για την Ελληνική Επανάσταση του Πάρη Κονόρτα (σε συνεργασία με τον Γιώργο Λιακόπουλο).
Η Μαρία Ευθυμίου, καθηγήτρια Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, ξεκίνησε την παρουσίαση του τόμου Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου του Αρτέμιου Ν. Μίχου, τον οποίο έχει συνεπιμεληθεί, δίνοντας έμφαση στη σημασία πού είχε για την Επανάσταση το Μεσολόγγι. Η πτώση του, κατά την δεύτερη πολιορκία, υπήρξε η μεγαλύτερη ήττα αλλά και η μεγαλύτερη ηθική νίκη της Επανάστασης: λειτούργησε ως καταλύτης, με την αναζωπύρωση του κινήματος του φιλελληνισμού και την άσκηση πίεσης στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που οδήγησε στην αλλαγή της πολιτικής τους, με απόληξη τη σύμπραξη των τριών στόλων στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Η θέση της πόλης ήταν κομβικής σημασίας: τόσο γεωγραφικά, λόγω της κοντινής απόστασης από τα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα αλλά και ως σταθμός στον δρόμο για την Πελοπόννησο, όσο και από πολιτική άποψη, ως πόλος προσέλκυσης φιλελλήνων αγωνιστών και λόγω της παρουσίας του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ενός πολιτικού άνδρα με σαφή φιλελεύθερο ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Τα πιο ενδιαφέροντα απομνημονεύματα για τα γεγονότα στο Μεσολόγγι έχουν γραφτεί από ετερόχθονες, όπως ο Κασομούλης, ο Σπυρομήλιος και ο Μίχος. Το κείμενο του Μίχου, όπου εξιστορείται η δεύτερη πολιορκία, χαρακτηρίζεται από την ξηρή, εν είδει στρατιωτικής αναφοράς, παράθεση γεγονότων, χωρίς συναισθηματισμούς, συχνά σε πληθυντικό πρόσωπο, αν και δεν λείπουν κάποιες ποιητικές εξάρσεις, όπως στην περιγραφή της εικόνας όπου ο κάμπος έξω από το Μεσολόγγι, είχε σπαρθεί από τις κάπες των αγωνιστών που έλαμπαν κάτω από το φως του φεγγαριού.
Ο Βαγγέλης Σαράφης, ιστορικός, ερευνητής ΙΙΕ/ΕΙΕ, επιστημονικός συνεπιμελητής του τόμου Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου του Αρτέμιου Ν. Μίχου, μίλησε για τη διαδρομή του χειρογράφου μέχρι την έκδοσή του από τον Σπυρίδωνα Αραβαντινό στα 1883, μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Αναφέρθηκε στον εντοπισμό προ διετίας από τον ίδιο μιας εκδοχής του χειρογράφου του Μίχου στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, η οποία συμπεριλήφθηκε στην τωρινή έκδοση. Δεν πρόκειται για τυπικό απομνημόνευμα, αλλά για κείμενο ημερολογιακής μορφής που ανατρέχει σε πηγές, όπως η εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά» που εξέδιδε στο Μεσολόγγι ο ελβετός Ιάκωβος Μάγερ. Η απομνημονευματική μαρτυρία του διατηρεί την αξία της αν τοποθετηθεί στο πλαίσιο της ιστοριογραφικής συζήτησης για τους αναβαθμούς της απομνημόνευσης
Ο ιστορικός Δημήτρης Δημητρόπουλος, Διευθυντής Ερευνών ΙΙΕ/ΕΙΕ και μέλος της ειδικής επιστημονικής επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής για το 1821, διάβασε την εισήγηση του Στέφανου Παπαγεωργίου, ιστορικού, ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου, και επιμελητή του τόμου Απομνημονεύματα πολεμικά του Χριστόφορου Περραιβού. Το κείμενο του Περραιβού, το πρώτο αυτοβιογραφικό κείμενο που εκδόθηκε στο ελληνικό βασίλειο για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, περιγράφει με έντονη υποκειμενικότητα τη συμμετοχή του συγγραφέα στα πολεμικά γεγονότα, τα οποία καλύπτουν μια σχετικά μεγάλη και πυκνή σε γεγονότα περίοδο (1820-1829). Η έκδοση των Απομνημονευμάτων, τον Νοέμβριο του 1836, υπήρξε η θετική κατάληξη μιας προσπάθειας που είχε ξεκινήσει περίπου έξι χρόνια νωρίτερα, μια διαδικασία που ανέδειξε την ύπαρξη και λειτουργία μιας νεωτερικού τύπου γραφειοκρατίας με καθορισμένες ιεραρχίες, αρμοδιότητες και ελεγκτικούς μηχανισμούς την οποία εγκαθίδρυσε και έθεσε σε λειτουργία η Αντιβασιλεία. Από τις θετικές ή τις αρνητικές κρίσεις, η άποψη του Γιάννη Βλαχογιάννη αποδίδει με επιτυχία την προσωπικότητα του Χριστόφορου Περραιβού και το ποιόν του συγγραφικού έργου του: «Μ’ ὅλη τὴ σκόπιμη ὄχι σπάνια κακή του διάθεση μὲ πρόσωπα σημαντικά, τὰ βιβλία του, κακογραμμένα, χωρὶς φαντασία δημιουργική, χωρὶς ἀνεκδότων νοστιμιά, χωρὶς ἁλάτι [...], καὶ πάλι ἡ Ἑλληνικὴ ἱστορία, γῆ χέρσα, διψασμένη γιὰ νεροῦ σταλαμό, καλοδέχεται τὰ ἔργα τοῦ Χριστόφορου Περραιβοῦ, καλαμαρᾶ μαζὶ καὶ πολεμιστῆ...».
Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής, αναφέρθηκε στα απομνημονεύματα των αγωνιστών του ’21 ως ανάγνωσμα για μη ιστορικούς. Παρατήρησε ότι αν θα μείνει κάτι ως κέρδος για όσους ασχολούνται με την πρόσληψη και την επανερμηνεία της ιστορίας, αλλά και γενικότερα για την παιδεία, μέσα από τους δημόσιους επετειακούς εορτασμούς για το 1821, αυτό θα είναι σίγουρα οι εκδόσεις του Ιδρύματος της Βουλής. Η σειρά των «Κειμένων Μνήμης» επαναπροτείνει σε αξιόπιστη μορφή κείμενα δυσεύρετα, που είχαν κυκλοφορήσει στο παρελθόν σε πρόχειρες εκδόσεις. Τέλος παρέθεσε κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τους δύο πρώτους τόμους της σειράς που καταδεικνύουν ότι ο κριτικός υπομνηματισμός των κειμένων δεν περιορίζεται στον πραγματολογικό έλεγχο, αλλά παράλληλα ειδοποιεί τον αναγνώστη για τις ιδέες, τις βλέψεις, τις φιλοδοξίες του απομνημονευματογράφου, δίνοντας στον αναγνώστη μια ζωντανή αίσθηση των πραγμάτων.
Στην εκδήλωση παρέστησαν ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής, μέλη της Εκτελεστικής και της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος, ερευνητές και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας.
