19ος αι. - 1940
Η γυναικεία αμφισβήτηση ξεκινά από παλιά. Στα μέσα του 19ου αιώνα αρχίζουν να γίνονται ευδιάκριτες κάποιες γυναικείες φωνές που διεκδικούν τη βελτίωση της θέσης των γυναικών, προβάλλοντας το αίτημα της εκπαίδευσης. Σποραδικές στην αρχή, συστηματικότερες στη συνέχεια, οι παρεμβάσεις των γυναικών στον δημόσιο χώρο περνούν κατά κύριο λόγο μέσα από τη συγγραφική τους δραστηριότητα και τα πρώτα γυναικεία περιοδικά (Κυψέλη, Θάλεια, Εὐρυδίκη). Από το 1887, η Ἐφημερὶς τῶν Κυριῶν της Καλλιρρόης Παρρέν αναλαμβάνει τη διατύπωση μιας μετριοπαθούς εκδοχής της γυναικείας χειραφέτησης και επεξεργάζεται νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σχετικές με την εκπαίδευση, την εργασία και τη θέση των γυναικών στην οικογένεια. Στην υπόθεση στρατεύονται και οι πρώτες σημαντικές γυναικείες συσσωματώσεις ( Ένωση Ελληνίδων, Λύκειο Ελληνίδων κ.ά.). Στη λογική του πρώτου αυτού ρεύματος, οι γυναίκες, ίσες αλλά διαφορετικές από τους άνδρες, διερευνούν τα πεδία στα οποία μπορούν–και οφείλουν– να αναπτύξουν τις ιδιαίτερες αρετές τους. Η μητρότητα αναγορεύεται σε κοινωνική και εθνική αποστολή του γυναικείου φύλου και οι γυναίκες συγκροτούνται για πρώτη φορά σε συλλογικό υποκείμενο της χειραφέτησής τους.
Σε διαφορετικές εκδοχές του, το γυναικείο κίνημα θα γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση την περίοδο του Mεσοπολέμου. Το 1919 ανασυστήνεται το Εθνικό Συμβούλιο ως ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου και το 1920 ιδρύεται ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας σε συνεννόηση με τη Διεθνή Ένωση για τη Γυναικεία Ψήφο. Τα χρόνια αυτά θα δημιουργηθούν ποικίλες γυναικείες συλλογικότητες, ενώ αρκετές γυναίκες θα ενταχθούν στο Κομμουνιστικό Κόμμα και στις σοσιαλιστικές και λοιπές αριστερές ομάδες της εποχής. Στο κλίμα των καιρών, οι φεμινιστικοί αγώνες αποκτούν νέα περιεχόμενα και δοκιμάζουν καινοφανείς τρόπους δράσης. Κεντρικό αίτημα, όπως εκφράζεται κατά κύριο λόγο από τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, η κατάκτηση των πολιτικών δικαιωμάτων ως προϋπόθεση της ισονομίας, απαραίτητο μέσο προκειμένου οι γυναίκες να εξισωθούν νομοθετικά με τους άντρες. Οι γυναίκες διεκδικούν πλέον τη ριζική αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που διακανονίζει την εργασία, την εκπαίδευση, την οικογένεια και τη μητρότητα, αλλά και την πορνεία.
Ο βασικός στόχος του μεσοπολεμικού φεμινισμού δεν θα επιτευχθεί. Το 1930 υπογράφεται διάταγμα που επιτρέπει στις γυναίκες να ψηφίζουν στις δημοτικές εκλογές με περιορισμούς ως προς την ηλικία και τη μόρφωση. Προς το τέλος της περιόδου, οι γυναικείες οργανώσεις υποσκελίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις γυναικείες αντιφασιστικές συσπειρώσεις. Η λειτουργία των σημαντικότερων από αυτές θα απαγορευτεί με την επιβολή της δικτατορίας Μεταξά.
Πρωτοφανής θα αποδειχθεί η συμμετοχή των γυναικών στις αντιστασιακές οργανώσεις, κυρίως τις εαμικές, την εποχή της Κατοχής. Το 1944 οι γυναίκες ψηφίζουν για πρώτη φορά στις εκλογές που οργανώνονται από την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ ) για την ανάδειξη των μελών του Εθνικού Συμβουλίου.
Με την Απελευθέρωση επαναλειτουργούν οι βασικές γυναικείες οργανώσεις, ενώ δημιουργούνται και νέες που κινούνται στον χώρο της εαμικής παράδοσης και συνδέονται με την Παγκόσμια Δημοκρατική Ομοσπονδία Γυναικών: η Πανελλήνια Ένωση Γυναικών (ΠΕΓ ) και η Πανελλαδική Ομοσπονδία Γυναικών (ΠΟΓ ). Στις νέες συνθήκες, η ειρήνη και η προστασία της μητέρας και του παιδιού αναγορεύονται σε κύρια αιτήματα του γυναικείου κινήματος.
Στις παραμονές του Εμφυλίου Πολέμου κηρύσσονται εκτός νόμου οι αριστερές γυναικείες συσσωματώσεις, ενώ οι οργανώσεις που παραμένουν νόμιμες συνασπίζονται στα Συνεργαζόμενα Γυναικεία Σωματεία. Με διαφορετικούς όρους, οι γυναίκες θα γίνουν ορατές και στα δύο εμπόλεμα στρατόπεδα τα χρόνια της εμφύλιας διαμάχης. Η παρουσία τους στον Δημοκρατικό Στρατό θα θέσει σε δοκιμασία τα έμφυλα πρότυπα της εποχής, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα την ανθεκτικότητά τους.
Το 1952, σε κλίμα ύφεσης του γυναικείου κινήματος, παρέχονται επιτέλους πλήρη πολιτικά δικαιώματα στις Ελληνίδες. Ταυτόχρονα, η κύρωση σχετικής Διεθνούς Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών επιτρέπει την πρόσβαση των γυναικών σε δημόσιες θέσεις που έως τότε δεν τους ήταν προσβάσιμες.
Το 1953, κατά την αναπληρωματική εκλογή στη Θεσσαλονίκη, εκλέγεται η Ελένη Σκούρα του Ελληνικού Συναγερμού. Το 1956 οι γυναίκες συμμετέχουν για πρώτη φορά σε βουλευτικές εκλογές. Εκλέγονται η Λίνα Τσαλδάρη (ΕΡΕ ) και η Βάσω Θανασέκου (ΕΔΑ ).
Τη δεκαετία του 1960, και ενώ αρχίζει να γίνεται αισθητή η παρουσία των γυναικών στα πολιτικά κόμματα και σε επαγγελματικές και συνδικαλιστικές συσσωματώσεις, στις παραδοσιακές γυναικείες οργανώσεις έρχονται να προστεθούν από τον χώρο της Αριστεράς η Συντονιστική Επιτροπή Εργαζομένων Γυναικών το 1963 και η Πανελλαδική Ένωση Γυναικών το 1964.
Η επιβολή της δικτατορίας το 1967 διακόπτει βίαια (και) τη γυναικεία δράση. Οι γυναίκες συμμετέχουν ενεργά στις αντιστασιακές οργανώσεις, ενώ προς το τέλος της περιόδου σημαντική αποδεικνύεται η παρουσία τους στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Η Μεταπολίτευση θα βρει άλυτα στοιχειώδη ζητήματα ισονομίας.
